Tobacco out of sight: Tobacco retail policies in the Netherlands and adolescents’ smoking-related outcomes

Dit proefschrift onderzocht de implicaties van het uitstal- en reclameverbod van tabak en diverse tabaksverkoopverboden (bijv. in de supermarkt) voor de tabaksverkoopomgeving in Nederland en adolescenten in het bijzonder. Hiervoor is de tabaksverkoopomgeving in Nederland in kaart gebracht. Onder adolescenten is blootstelling aan tabaksverkooppunten gemeten en in hoeverre die blootstelling is geassocieerd met aan roken gerelateerde uitkomsten.
Resultaten laten zien dat het uitstal- en reclameverbod de zichtbaarheid van tabaksverkooppunten effectief heeft verminderd. Ook de diverse tabaksverkoopverboden hebben het potentieel om de beschikbaarheid van tabaksverkooppunten effectief te verminderen. Er waren echter verschillen in de beschikbaarheid van tabaksverkooppunten tussen steden en rurale gemeenten. Maatregelen gericht op het verminderen van zogenoemde 'kleine winkels' (e.g., Primera) zullen het aantal tabaksverkooppunten in steden sterk doen afnemen, terwijl in rurale gemeenten dit voor supermarkten geldt. Ook binnen en tussen steden waren verschillen. Zo waren er in middelgrote steden meer tabaksverkooppunten in buurten met een lagere sociaaleconomische status, terwijl dit in Amsterdam andersom lag. Resultaten laten verder zien dat adolescenten dagelijks aan tabaksverkooppunten werden blootgesteld. De mate van blootstelling aan tabaksverkooppunten was hoger onder vmbo-leerlingen dan onder vwo-leerlingen. Adolescenten die vaker werden blootgesteld aan tabak in de winkelomgeving stonden positiever tegenover roken.
Omdat de bevindingen verschillen laten zien in de tabaksverkoopomgeving binnen en tussen steden en tussen stedelijke en landelijke gebieden, kan de impact van tabaksverkoopbeleid variëren. Daarom kan voor het veranderen van de tabaksverkoopomgeving geen one-size-fits-all-benadering worden gebruikt. Een vergunningensysteem voor tabaksverkoop, dat kan worden aangepast aan de lokale context, is een veelbelovend instrument om de beschikbaarheid van tabaksverkooppunten in elke regio substantieel te verminderen. Ook hebben de beleidsmaatregelen de potentie om de blootstelling van adolescenten aan tabaksverkooppunten te minimaliseren wat geassocieerd is met pro-roken cognities. Een verminderde beschikbaarheid van tabak in de winkelomgeving is echter afhankelijk van de naleving door winkeliers en kan worden bedreigd door een marktverschuiving naar vrijgestelde tabaksverkooppunten. Het voorgestelde vergunningensysteem biedt hiervoor uitkomst.